Dorpen op Drift

Deze fietsroute brengt je langs een aantal markante hotspots uit de oorlog. Achterveld, Stoutenburg en Leusden hebben een grote rol gespeeld in de oorlog. Leusdenaar José Huurdeman heeft hier een aantal boeken over geschreven waaronder het boek Dorpen op drift. Dit boek laat u meekijken over de schouders van tal van evacués, die noodgedwongen de georganiseerde evacuatie van 1939 en 1940 moesten ondergaan. Dit levert ontroerende verhalen op over het vertrek van burgers én vee uit hun vertrouwde omgeving. Maar ook over wat zij daarna in 1945 meemaakten, toen zij al dan niet op de vlucht zijn gegaan omdat het gebied weer in de frontlinie kwam te liggen.

De beschrijving bij de route zijn fragmenten uit het boek Dorpen op drift, Leusden in de Grebbelinie van José Huurdeman.

Inleiding

De Grebbelinie is een waterlinie en is grotendeels aangelegd tussen 1745 en 1799.
Een waterlinie is een verdedigingslinie die de verdediging baseert op inundatie: het onder water zetten van gebieden. Langs zo’n linie worden gebieden geïnundeerd met een waterdiepte van veertig tot zestig centimeter. Te ondiep voor normale vaartuigen, te diep voor oprukkende infanterie (militairen te voet) en onbegaanbaar voor zwaar beladen wagens. Bovendien is door het water niet te zien of er sloten en greppels aanwezig zijn of waar grachten zijn gegraven waar de kanonnen en wagens in zouden blijven steken. Zo ontstaat een barrière van water. In vredestijd werd de grond als landbouwgrond gebruikt, maar bij toenemende oorlogsdreiging kon dat niet meer en werden ‘de inundaties gesteld’, zoals het in vaktermen heet. De Grebbelinie is zo’n oude waterlinie, vernoemd naar het riviertje de Grebbe, ofwel de Grift, dat ooit bij Rhenen uitmondde in de Rijn.
In 1926 werd de Grebbelinie bij Koninklijk Besluit opgeheven als duurzaam vestingwerk.
Om voor een betere afwatering van de Gelderse Vallei te zorgen werd in 1934 begonnen met de aanleg van het Valleikanaal. Dit was de aanleiding dat de Grebbelinie bij de Nederlandse legerleiding weer in beeld kwam toen de oorlogsdreiging toenam. Door de aanleg van het Valleikanaal werd immers ook de Grebbelinie versterkt: dijken werden opgehoogd en het Valleikanaal zelf was meteen een stevige barrière voor vijandelijke tanks. Door de sluizen in het kanaal was het inunderen van de gebieden nu doeltreffender uit te voeren.
Generaal Izaak Reijnders, de opperbevelhebber van het Nederlandse leger, stelde de verwaarloosde, maar door de aanleg van het Valleikanaal versterkte, Grebbelinie in 1939 weer in werking als voorverdediging voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie, nu onder de naam Valleistelling. In de volksmond bleef de linie Grebbelinie heten. In februari 1940 trad een nieuwe bevelhebber aan: generaal Henri Winkelman. Hij besloot de Grebbelinie, officieel nu dus Valleistelling geheten, zelfs als hóófdverdediging te gebruiken. Alle beschikbare middelen werden nu ingezet op de Grebbelinie. De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd verder niet meer in gereedheid gebracht; daar was geen budget voor.

Start van de fietstocht

Je fietst vanaf de parkeerplaats linksaf het Mosselplad op. Aan het einde sla je rechtsaf en na de brug over het Valleikanaal sla je weer rechtsaf richting het fietspad langs het Valleikanaal.

Ten behoeve van de aanleg van bedrijventerrein De Horst was in 1992 al een deel van de oude liniedijk – met kazemat en al – afgegraven. En in 1998 werd voor de aanleg van de wijk ’t Vliet weer een deel verwijderd. In bedrijventerrein De Horst ligt de oude dijk er nog wel: vanaf Hotel Leusden (Van der Valk), langs het Mosselpad tot aan de Driftakkerweg net voor de gemeentegrens met Amersfoort.  De dijk langs het Mosselpad is tijdens de mobilisatie niet opgehoogd en heeft nog dezelfde authentieke hoogte als ten tijde van de aanleg eeuwen geleden.

Op de kruising met de Horsterweg sla je linksaf richting Stoutenburg. Op de ‘driespong’ met verkeerslichten steek je de Hessenweg over en ga je rechtsaf richting Achterveld – Barneveld. Na ongeveer één kilometer sla je bij het oude Tolhuisje aan de Stoutenburgerlaan linksaf richting Hoevelaken.

Let op : de route zal na 1,5 km overgaan in een verhard zandpad. Wil je dit vermijden dan kan je het fietspad langs de Hessenweg vervolgen en via de Emelaarseweg de route richting Achterveld vervolgen.

Voorposten Stoutenburg

De voorposten dienden om de eerste klappen op te vangen en werden gesitueerd op plaatsen waar de inundaties smal waren, op de keerkades en/of bij toegangswegen. Kapitein J. van der Heijden had het commando over zo’n honderdvijftig manschappen. Voorposten Stoutenburg bestond uit loopgraven met een lage aarden wal en lagen in een weiland waar al in 1938 een deel van het Stoutenburgse bos gerooid was. Het terrein met de loopgraven lag tussen de Hessenweg ter hoogte van boerderij ’t Kwade Gat en kasteel Stoutenburg, precies tussen de Stoutenburgerlaan en de Emelaarseweg, en bewaakte en verdedigde de toegangsweg naar Amersfoort vanuit het oosten: de Hessenweg (toen Barneveldseweg genaamd).

Lees meer

Je fietst nu richting Hoevelaken. Aan de rechterkant kom je langs Koetshuis Stoutenburg, een mooie plek voor de start van andere routes.  Nadat je de Barneveldsebeek bent overgestoken is er na 800 meter (na de bocht) een verhard zandpad richting boerderij de Niep. Dit pad fiets je helemaal af totdat je weer tegen de Barneveldsebeek aan fietst, hier ga je linksaf. Na 300 meter steek je de beek echt over en na 200 meter sla je linksaf de Emelaarseweg op.  Aan het eind van de Emelearseweg ga je linksaf de Jan van Arkelweg op. Je fietst nu Achterveld binnen.

Achterveld

Op 10 mei 1940 klonk om vier uur in de vroegte hoorngeschal, de oproep voor alle in Achterveld gelegerde militairen om naar hun stellingen te gaan. De hele familie Boersen hielp mee om de

Lees meer

Vlak voor de kruising met de Hessenweg kom je langs de Moespot. Deze speelde een grote rol in de Voedselconferentie 1945. Op de kruising bij de Roskam ga je linksaf richting Barneveld. Na 800 meter sla je bij cafetaria de Berken rechtsaf de Schoonderbeekerweg op richting De Glind.

Aangekomen in ‘jeugddorp’ De Glind sla je rechtsaf richting Leusden / Achterveld, dit is de Postweg. Deze weg slingert door een bosgebied richting TOP Groot Zandbrink. Op de T-splitsing met de Asschatterweg ga je rechtsaf richting Achterveld. Na ongeveer 700 meter steek je voor de bocht links de weg over, hier gaat een boerenpad tussen de weilanden door terug richting Leusden. Dit pad eindigt tegenover de Zandbrinkermolen. Je steekt hier weer de Asschaterweg over en gaat rechtsaf. Je fiets nu door een gebied waar zwaar is gevochten in de oorlog. Aan de rechterkant zie je een gedeelte van de Asschaterkeerkade. Je kunt hier een wandeling maken naar het oorlogsmonument.

Vlak voordat je Leusden binnenrijdt steek je voor het Valleikanaal rechtsaf de weg over. Het fietspad volgt het Valleikanaal en je rijdt langs de noordelijkste woonwijken van Leusden. Het Valleikanaal is een soort ‘barrière’ om het bouwen van woningen ‘over het kanaal’ tegen te houden. Je neemt het tweede bruggetje links en fietst een klein stukje door de woonwijk richting de parkeerplaats bij Hotel Leusden.

Boek Dorpen op drift

Meer informatie over de verkooppunten van Het boek Dorpen op drift, Leusden in de Grebbelinie kun je vinden op de website van José Huurdeman.