Inundatiegebied Asschat

Inundatie

In de derde week van september 1939 werd overgegaan tot inundatie van het Grebbeliniegebied. Begonnen werd met de Vijfde Kom, de Asschatterkom. Het was de eerste kom die onder water gezet werd en deze actie gold als ‘proefinundatie'. De kom lag voor het grootste deel in Leusden en deels in Woudenberg. Op 18 september 1939 werd de sluis in het Valleikanaal in Asschat dichtgezet en het land liep langzaam onder water tot 3,50 meter boven nap. Normaal was de waterstand van het Valleikanaal 1,60 meter boven nap. De bewoners waren geëvacueerd. Hun woningen zouden, afhankelijk van de hoogteligging, soms tot meer dan een halve meter in het water komen te staan. In de inundatiegebieden zijn op diverse plaatsen in de voorterreinen van de frontlijn en de voorposten, tankgrachten gegraven. Zo ook dwars door het terrein van het voormalige Asschatterbos. Het Valleikanaal fungeerde ook als tankgracht. Door de inundaties waren de gegraven tankgrachten onzichtbaar. Maar liefst vijfenzestig gezinnen moesten huis en haard verlaten, waarvan 53 gezinnen uit de gemeente Leusden en twaalf uit de gemeente Woudenberg. In totaal ging het om driehonderd mannen, vrouwen en kinderen. Uit deze eerste evacuatie werd goede lering getrokken: zo werd besloten bij toekomstige evacuaties tevoren geen oogsten meer van het land te halen omdat dit veel teveel tijd kostte en te weinig opleverde. Bij de eerste evacuatie werd het vee nog per boerderij afgevoerd. Bij een grootscheepse evacuatie zou dit anders moeten, grootschaliger. De koeien van alle boerderijen zouden samengevoegd in grote kuddes moeten worden afgevoerd. In de weken na 18 september werd het gehele gebied ten oosten van de Grebbelinie in fases geïnundeerd, nadat de betreffende bewoners waren geëvacueerd. Van alle gemeenten was het aantal inwoners dat geëvacueerd moest worden nergens zo hoog als in Leusden.

Evacuatie september 1939

Op zaterdagmiddag 9 september 1939 kwam de burgemeester samen met de veldwachter huis aan huis aanzeggen dat de bewoners uiterlijk dinsdag 12 september uit hun huizen moesten zijn. Dit vanwege het feit dat het gebied geïnundeerd, onder water gezet, zou worden. Dat was nodig in verband met de toenemende oorlogsdreiging. Men had dus twee werkdagen de tijd om huisraad in te pakken. De boeren moesten al hun vee evacueren en de oogst die nog op het land stond werd met de hulp van militairen van het land gehaald. Ook de hooibergen werden leeggehaald. De vader van Jan Blom (1934) was bierbrouwer bij Phoenix in Amersfoort. Hij had geen koeien. Wel had hij een paar varkens en veertig of vijftig kippen. De familie Blom kreeg te horen dat ze ondergebracht zou worden in een woning aan de rand van de Leusderheide. Daar stonden huizen leeg en daarom kregen degenen die zelf geen nieuw onderkomen hadden kunnen vinden daar een woning toegewezen. De varkens en kippen zijn niet meegegaan, weet Jan. Waarschijnlijk zijn deze aan de overheid verkocht.